Là Tổng giám đốc Visimex Corporation – một trong những “con đại bàng” trong lĩnh vực chế biến, xuất khẩu nông sản của Việt Nam, anh có thể chia sẻ kinh nghiệm để kết nối và hợp tác hiệu quả với người nông dân và hợp tác xã trong xây dựng vùng nguyên liệu chất lượng cao như quế, điều, cà phê, hồ tiêu…?

Trong quá trình kinh doanh 20 năm qua, chúng tôi tiếp xúc với rất nhiều đối tác, từ bà con nông dân đến tiểu thương trung gian, các công ty cung ứng nguyên liệu… và thấy rằng, làm việc với bà con nông dân là khó nhất. Đồng thời, chúng tôi cũng phát hiện một điều rằng, tất cả đều phải theo quy luật thị trường.

Muốn gắn kết với nông dân, doanh nghiệp phải xác định đem lại quyền lợi gì cho họ một cách ổn định. Khi ấy, bà con sẽ đi theo mình. Nhiều khi, chúng tôi thỏa thuận và ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho bà con rồi, nhưng giữ được thì rất khó.

Ví dụ, hôm nay công ty thu mua với giá này, ngày mai có người mua cao hơn thì nông dân sẵn sàng bán cho người khác. Tuy nhiên, lúc giá nông sản xuống thấp, họ không tìm được đơn vị thu mua. Lúc đó họ sẽ thấm thía ý nghĩa của việc liên kết lâu dài để cùng phát triển với chúng tôi.

Thứ hai, trong những năm qua, Visimex tập trung đầu tư phát triển các vùng nguyên liệu nông sản Organic, đòi hỏi phải có quá trình dài, muốn hình thành ngay cũng không được. Chúng tôi phải định hướng, vận động và đào tạo bà con thực hành kỹ thuật canh tác mới. Nhiều khi, nông dân thích làm tự do quen rồi và chưa tin tưởng doanh nghiệp. Bởi ở đâu đó, vẫn có doanh nghiệp đến làm việc, hứa hẹn rồi sau đó bỏ đi mất. Những con sâu làm rầu nồi canh khiến nông dân mất niềm tin, nên doanh nghiệp phải kiên trì và phải có chiến lược rất đúng đắn.

Vậy trên hành trình xây dựng các vùng nguyên liệu nông sản Organic, có lúc nào anh cảm thấy mối liên kết giữa doanh nghiệp – nông dân/hợp tác xã thật mong manh, dễ đổ vỡ và dễ thất bại?

Thực ra, chúng tôi gặp vô vàn khó khăn trong quá trình xây dựng vùng nguyên liệu. Thứ nhất, phải lựa chọn vùng nguyên liệu có quy mô hàng hóa, phải lội đồng, lội ruộng để hướng dẫn và làm việc với các chủ hộ nông dân, hợp tác xã.

Có những nơi tương đối thuận lợi, nhưng có những nơi trưởng thôn, người uy tín trong cộng đồng đều kinh doanh, hoặc là đại lý cung cấp phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật và hưởng lợi từ đó. Khi biết chúng tôi muốn xây dựng vùng nông sản Organic, họ kích động, nói xấu để bà con không tin tưởng doanh nghiệp. Chúng tôi phải thuyết phục và can thiệp rất nhiều.

Mặt khác, khi không sử dụng chất kích thích sinh trưởng để sản xuất sản phẩm sạch, đương nhiên năng suất sẽ giảm đi. Công ty phải đảm bảo lợi ích cho họ từ cung ứng vật tư đầu vào, cam kết sản lượng và hỗ trợ nếu nông dân thiệt hại, đồng thời bao tiêu sản phẩm cho bà con. Tất cả điều đó phải thực hiện thì mới xây dựng được hệ thống vùng nguyên liệu ban đầu, sau đó doanh nghiệp phải có cam kết duy trì và đầu tư ngày càng mạnh mẽ hơn.

Anh từng chia sẻ, giá trị cốt lõi của Visimex là “trái tim, trí tuệ, sự tín nhiệm, tinh hoa và tài năng”. Vì sao từ “trái tim” lại được anh đặt lên hàng đầu?

Thực ra, con đường kết nối nhanh nhất là từ trái tim đến trái tim, từ cái tâm của mình, từ sự nghiêm túc trong hoạt động kinh doanh. Những người có tâm thường dành sự nhiệt huyết và tâm trí của mình để hướng tới những giá trị đích thực cho mình và cho cả cộng đồng.

Thứ hai, một doanh nghiệp muốn kết nối với thị trường thì phải thấu hiểu nhu cầu của người tiêu dùng và tạo ấn tượng để người tiêu dùng luôn nhớ đến. Đó là lý do chúng tôi xây dựng chiến lược “bán hàng bằng trái tim”. Ở đó, chúng tôi bán hàng bằng những câu chuyện, người tiêu dùng không chỉ hiểu được quy trình tạo ra sản phẩm, đặc trưng sản phẩm mà còn hiểu được bản sắc văn hóa, những giá trị nhân văn, đặc điểm vị trí vùng miền và tâm huyết của người tạo ra sản phẩm trong việc thực hiện trách nhiệm xã hội.

Từ đó, người tiêu dùng sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn, họ sẵn sàng trả tiền cho những sản phẩm bảo vệ môi trường, duy trì đa dạng sinh học và góp phần giúp người nông dân, nhất là người dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa thay đổi cuộc sống khó khăn, phát triển sinh kế bền vững.

Việt Nam rất may mắn là một đất nước đang phát triển, nên được các nước phát triển tài trợ rất nhiều dự án để nâng cao năng lực cạnh tranh, xóa đói giảm nghèo và sản xuất lương thực, thực phẩm chất lượng cao, đáp ứng được tiêu chuẩn để xuất khẩu vào thị trường châu Âu và Mỹ.

Công ty chúng tôi cũng được hưởng lợi từ việc tài trợ của một số tổ chức phi chính phủ của các nước châu Âu về phát triển nông nghiệp. Từ đó, chúng tôi mạnh dạn chuyển đổi các vùng trồng truyền thống sang sản xuất, kinh doanh ngành hàng hữu cơ, đảm bảo tính bền vững và hiệu quả cao.

Nhìn véc-tơ tăng trưởng giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam trong năm 2021, chúng ta thấy khá ấn tượng khi tổng kim ngạch đạt hơn 47 tỷ USD. Thế nhưng, người đứng đầu Bộ NN-PTNT đã nói một câu khiến chúng ta phải suy ngẫm: “Giá trị xuất khẩu nông sản tăng trưởng nhanh nhưng chưa bền vững”. Chúng ta nhìn quả vải trên kệ siêu thị ở Nhật Bản giá trị rất cao, nhưng phần lớn chi phí là dành cho logistics. Đặc biệt, nông sản Việt xuất khẩu được chủ yếu là do nỗ lực tự thân của doanh nghiệp tìm kiếm thị trường, chứ chúng ta chưa có một chiến lược quốc gia xuất khẩu nông sản bền vững. Bởi vậy, hàng hóa chưa thể vào các hệ thống phân phối lớn của các quốc gia. Anh trăn trở về vấn đề này như thế nào?

Đúng như lời Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói. Chi phí cho logistics còn quá lớn và chúng ta chưa tự chủ được, đặc biệt là hệ thống tàu bè rất yếu kém. Đó là một trong những khó khăn kìm chế năng lực cạnh tranh hàng hóa nói chung và nông, lâm, thủy sản nói riêng của Việt Nam. Có những congtainer hàng hóa, chi phí cho logistics cao gấp 200 – 300% so với giá trị sản phẩm.

Bởi vậy, Nhà nước cần có một chính sách định hướng mạnh mẽ và hỗ trợ cho các doanh nghiệp để khuyến khích, gia tăng chế biến sâu, chế biến thành phẩm để vừa tăng giá trị, vừa mở rộng và phát triển thị trường toàn cầu.

Suy cho cùng, điệp khúc được mùa rớt giá, thậm chí là mất mùa giảm giá; nông sản Việt phụ thuộc vào thương lái, vào sự nóng lạnh của thị trường là do nguyên liệu ít được chế biến. Nếu chế biến tốt, bảo quản tốt thì chúng ta không sợ câu chuyện thời sự của thị trường mà phát triển theo quy luật thị trường.

Trước đây các hoạt động xúc tiến thương mại tại thị trường nước ngoài của Việt Nam rất manh mún và chủ yếu do doanh nghiệp tự thân vận động là chính. Tuy nhiên, thời gian vừa qua, chúng tôi nhìn thấy sự chuyển biến rất lớn từ những lãnh đạo cao cấp của nhà nước. Chúng ta không chỉ ngoại giao Đảng, Nhà nước về mặt chính trị mà rất chú trọng ngoại giao kinh tế.

Các đại sứ của chúng ta rất trách nhiệm, nhiệt tình hỗ trợ doanh nghiệp trong nước phát triển thị trường, giới thiệu những loại đặc sản của Việt Nam tại các khu vực họ đại diện ngoại giao. Các đại sứ cũng nghiên cứu rất sâu, rất kỹ đến các địa phương để tìm hiểu đặc sản vùng miền, sử dụng đặc sản, sản phẩm đặc trưng của Việt Nam làm quà biếu, quà tặng. Thông qua các hội chợ, các lễ hội ẩm thực, dịp lễ, các cơ quan, đơn vị đã đầu tư rất lớn cho hoạt động xúc tiến thương mại.

Từ những tín hiệu trên, tôi hy vọng rằng sắp tới chúng ta sẽ thay đổi dần dần những bất cập của các ngành hàng nông, lâm, thủy sản để phát triển thị trường nhanh và bền vững.